تجربه عبور از پذیرش «قربانی بودن»/ از مبارزه درونی چه میدانیم؟
تاریخ انتشار: ۲۰ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۰۸۸۷۸
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابطعمومی خانه هنرمندان ایران، پانصد و بیست و چهارمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران روز دوشنبه ۱۹ دی ۱۴۰۱ به نمایش فیلم سینمایی «ارتش سایهها» ساخته ژان پیر ملویل محصول ۱۹۶۹ اختصاص داشت.
پس از نمایش فیلم حسین میربابا پژوهشگر و نویسنده به همراه کیوان کثیریان منتقد سینما به بررسی این فیلم از زاویه «چشم در چشم ستم» پرداختند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
میربابا در آغاز این نشست گفت: «ارتش سایهها» فیلم پیچیده و برگرفته از روحیات پیچیده انسان است. در واقع همه عناصر انسانی در دل فیلم تنیده شده است. داستان راویان متعدد دارد که برخی قهرمانانی هستند که در بطن داستان هستند، یکی از مسائل محوری که در فیلم مطرح میشود وجدان انسانی و اخلاقی در شرایط فاشیستی است. بحث من بررسی ارتباط بین امر مقاومت و مفاهیم اخلاقی است. درباره صورتبندی مقاومت در فیلم باید بگویم کارگردان در درجه اول یک عنصر اساسی از مقاومت را به ما نشان میدهد؛ مقاومت برگرفته از یک نوع تکثر است ما این تکثر را در ابتدای فیلم میبینیم؛ همانجایی که فیلیپ به یک اردوگاه برده و در آنجا طیفهای مختلفی از افراد دیده میشود، فیلیپ از افرادی از ملیتها و اعتقادات مختلف صحبت میکند که در یک اردوگاه جمع شدهاند.
میربابا با اشاره به اینکه گاهی مقاومت از دل یک پارادوکس بیرون میآید و گاهی جنگ درونی عنصر اولیه مقاومت را شکل میدهد، اظهار کرد: ما اساساً در فیلم با چند جنگ رو به رو هستیم؛ نبرد بین مقاومت و اشغالگران، نبردی در درون جبهه مقاومت و… به گونهای که در طی آنها مرز بین خودی و غیرخودی مشخص میشود ولی یک شکل دیگر از مبارزه را هم میبینیم که این مبارزه شخص با خودش است؛ مبارزهای برای تصمیمهای اساسی که فرد باید در شرایط اضطراری بگیرد و همین موضوع، پای اخلاق را پیش میکشد.
این پژوهشگر با بیان اینکه تکثر، تمایز و تفاوت یکی از مولفههای اصلی مقاومت است که در برابر آن یک نوع نگاه وحدتگرایانه کلیشهای دیده میشود، توضیح داد: ما در فیلم نوعی از فرار را میبینیم که این فرار برای زنده ماندن و تداوم جریان مقاومت است. ضمن اینکه ما اعمال غیراخلاقی هم از سوی یکی از کاراکترها با نام فیلیپ میبینیم مثل اعدام انقلابی و دستور قتل ماتیلدا.
وی گفت: ما در اینجا با یک هسته مقاومت مواجهیم، بهطوری کلی مقاومت مبتنی بر ایجاد هستههای اجتماعی است، زمانی هستههای مقاومت شکل میگیرند که هدف سیاسی مشخص و در راستای زدودن یک ستم سیستماتیک است در چنین زمانی حتی هستههای مقاومت تبدیل به یک سازمان و نهاد سیاسی با مولفههای حاکمیتی میشوند، به همین دلیل در شرایط خاص خود این سازمان سیاسی که اصولاً در برابر یک بحران بزرگتر قرار میگیرد، میتواند وضعکننده شرایط استثنایی باشد، شرایط خاص جایی اتفاق میافتد که بویی از خیانت و ضربه زدن میآید. پس خود هسته مقاومت یعنی هستهای که بر اساس یک امر اخلاقی شکل گرفته به واسطه کار سیستماتیک و تشکیلاتی میتواند باعث وضعیت استثنایی باشد.
میربابا مطرح کرد: بخش عمده کسانی که در جبهه مقاومت فرانسه بودند افرادی عادی بودند که در انظار عمومی، شهروندان مطیع بودند اما در زیست زیرزمینی خود موثر و فعال بودند.
وی توضیح داد: ما مفهومی به نام اخلاق هنجاری داریم که به سه دسته تقسیم میشود؛ اخلاق نتیجهگرا، وظیفهگرا و فضیلتگرا. ما میتوانیم اینها را در پیوند با کاراکترهای فیلم ببینیم. مثلاً اگر بخواهیم به مرگ ماتیلدا با اخلاق نتیجهگرا نگاه کنیم، میبینیم که مرگ درستی است چون قرار است با فاشیست مبارزه کنیم، اما اگر با اخلاق فضیلتگرا نگاه کنیم دو برداشت میتوانیم داشته باشیم؛ یکی مسأله بر سر فضیلت عمومی است که هر نوع قتل نفسی را مردود میداند و دیگری نگاهی است که آزادی را فضیلت میداند. این قتل راه ما را به رهایی باز میکند، ضمن اینکه ما در «ارتش سایهها» با اخلاق جامعهگرایانه مواجهیم؛ این مکتب اعتقاد دارد کاری خوب است که مورد پذیرش جامعه باشد یعنی اگر جامعهای آدمکشی را مجاز میشمارد شما ناچار به پذیرش آن هستید.
این نویسنده با اشاره به بیانات نظریهپردازان سیاسی مطرح کرد: از نظر اشمیت، سیاست امری است که حاکم باید در لحظاتی دست به تصمیم بزند، در «ارتش سایهها» هم مشاهده میکنیم ابتدا یک هسته مقاومت شکل میگیرد و بر اساس آن تمایز اساسی بین دوست و دشمن ایجاد میشود، با دیدگاه اشمیت، آدمهایی مثل فیلیپ و لوک که در فیلم رهبران هسته مقاومت بودند، میتوانند در آن واحد تصمیم بگیرند، اعلام وضعیت اضطراری کنند و گاهی حتی به حذف نیروی خودی دست بزنند. این فیلم بیش از هر چیزی روایتی از مواجهه هر کدام از ما با اخلاق و پیچیدگیهای امر اخلاقی است.
میربابا باز هم به نظریه دیگری اشاره و عنوان کرد: بدیو میگوید آن جایی انسان زیر شکنجه وا میدهد که اراده درونی خود را از دست میدهد، خود را از دایره انسان خارج میبیند و البته تلاش حاکم هم همین است که او را به شرایط حیوانی دربیاورد و اتفاقاً در این وضعیت هر قانونی بر فرد اعمال میشود. در «ارتش سایهها» مقاومت عبور از پذیرش مفهوم «قربانی بودن» در جو حاکم است از همین رهگذر میبینیم که هیچکدام از کاراکترها نمیپذیرند که قربانی هستند چون نجات پیدا کردن به مثابه قربانی، فرار کردن از وضعیت حاکم است به همین دلیل جبهه مقاومت میدان و وضعیت خود را ایجاد میکند.
وی در پایان گفت: یکی از نکات مهم این فیلم مبارزه درونی افراد و مبارزه شخص با تصمیمش است، ما میبینیم در فیلمی که میتواند بهشدت دلهرهآور باشد از موسیقی متن استفاده نمیشود چون از نظر کارگردان کشمکشها درونی است، از همین رو در بسیاری موارد کاراکترها را در نماهای تکی و تنها میبینیم. تکنیک گزارش گونه ملویل هم به این موضوع کمک کرده و حتی فیلم مستندگونه است. بازیها هم درونگرایانه هستند، چهره بازیگران سرد و یادآور درد آنهاست. در این فیلم فرانسه به مثابه یک زندان بزرگ است؛ در واقع کارگردان میخواهد بگوید فرانسه یک زندان به وسعت یک سرزمین است البته بعدش میبینیم که این اشغال پایدار نیست.
کد خبر 5678303 زهرا منصوریمنبع: مهر
کلیدواژه: فرانسه سینماتک خانه هنرمندان ایران کیوان کثیریان جشنواره فیلم عمار تئاتر ایران فیلم سینمایی شبکه افق جانفدا قاسم سلیمانی برنامه تلویزیونی رادیو حوزه هنری جایزه سینمایی جشنواره فیلم 100 باکس آفیس هنرمندان تئاتر کارگردان تئاتر ارتش سایه ها هسته مقاومت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۰۸۸۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
درس اخلاق | چرا باید صابر باشیم؟
مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «صبر در روایات و کلام اساتید اخلاق همراه با بررسی مفاهیم، آثار، نتایج و اقسام آن» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
مؤمنین نشانه هایی دارند که امیرالمؤمنین علیهالسلام میفرماید: «صَبَروا اَیّاماً قَصیرة اَعْقَبَتْهُم راحَةٌ طَویلَةً، تِجارَةٌ مُرْبِحةٌ یَسِّرها لَهُم رَبُّهُم/ ایام کوتاهی در مشکلات و سختیها صبر می کنند نتیجه این صبر راحتی بسیار طولانی است چند صباحی بر مشکلات صبر می کنند در عوض راحتی طولانی نصیبشان شود این تجارتی پرسود است».
در قرآن هفتاد و دو بار کلمه صبر و مشتقات آن آمده است.
بعضی از بزرگان اخلاق گفتهاند: «الصبرُ ضدُ الجزع/ صبر ضد شکایت کردن است».
صبر کردن یعنی تحمل کردن، به این صورت که نباید شکایت و ناراحتی و بدبینی داشته باشد و حتی در زبان نباید شکایت از خدا کند یا چیزی بر خلاف رضای خدا بگوید. معنای دیگری که کردهاند این است که «هو اضطرابُها فیحبس لسانَه»، یعنی این که مضطرب نیست که بر خلاف رضای خدا حرف بزند.
المقدرُ کائن، پیشامد آمدنی است و نمی شود جلویش را بگیریم، پس تحمل کنیم و صابر باشیم. معنای دیگر این است که «مقاومةُ النفس عن الهوی»، یعنی تابع هوا و هوس خود نباشد که هر کاری خواست بکند.
بعضی از بزرگان اخلاق گفته اند که اگر در برابر مشکلات فقط زبان خود را کنترل کنی و در دل ناراضی باشی این مقام تائبین است، اگر زبان را کنترل کنی و راضی به رضای خدا باشی این مقام زاهدین است، اگر زبان را کنترل کنی و نه تنها قلباً راضی باشی بلکه خوشحال باشی که خدا این چنین برای تو رقم زد این درجه محبین است.
در این زمینه روایتی است که حضرت عیسی علی نبینا وآله علیه وعلیه السلام عرض کرد: پروردگارا آیا کسی در امت من هست که در مرتبه من باشد؟ ندا آمد بله پیرزنی در بیابان هست، حضرت رفت به سوی این پیرزن و دید در یک اتاق خرابه ای زندگی می کند که روی یک پلاس کهنه است و بدنش مریض و فرتوت و نابیناست و مشغول ذکر الحمدلله علی نعمائه و الشکر علی آلائه است. به معنی حمد و سپاس خدایی را سزاست که این همه نعمت به من داده است. حضرت عیسی علیه السلام فرمود: السلام علیک یا أمة الله، پیرزن گفت: وعلیک السلام یا روح الله، حضرت فرمود: چه کسی مرا به تو معرفی کرد؟ پیرزن گفت: همان کسی که مرا به تو معرفی کرد، حضرت فرمود: بر کدام نعمت این چنین شکر می کنی؟ پیرزن گفت: خدا به قدری به من نعمت
داده است که به احدی نداده است، حضرت فرمود کدام نعمت؟ گفت: بدنی به من داده است که بر بلا صابر است و زبانی داده که شکر او را دائماً می کنم و قلبی داده که همیشه متوجه خداست.
بعضی اگر کمی درآمد کمتری نسبت به گذشته داشته باشند بی تابی و گلایه و شکایت از خدا و روزگار می کنند، کمی هم صبر کن چون خدا کسی را بدون رزق و روزی نمی گذارد، این همه خدا مخلوق دارد و روزی همه را هم می دهد، حضرت صادق علیهالسلام فرمودند: «مَن اُبْتُلیَ مِنَ اَلْمُؤْمِنینَ بِبَلاَءٍ فَصَبَرَ عَلَیْهِ کانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ أَلْفِ شَهِیدٍ/ مومنینی که مبتلا به بلایی می شوند اگر صبر کنند خدا اجر هزار شهید برای او می نویسد».
صبر در روایات سه قسم است که خلاصه اش را بیان می کنم:
اول صبر بر مصائب: اگر در این جا صبر کند و لب به شکایت نگشاید در این صورت خداوند سیصد درجه در بهشت به او عنایت کند.
دوم صبر بر طاعت: مثلاً در ماه مبارک در هوای گرم روزه می گیرد و بر طاعت خدا علی رغم سختیها صابر است در اسن صورت خداوند در بهشت به او ششصد درجه عنایت کند.
سوم صبر بر شهوت جنسی: مثل جوانی که چشم خود را از دیدن نا محرم حفظ کند، وقتی در خیابان صحنهای شهوت انگیز وجود دارد سرش را پایین می اندازد در این صورت خدا هم حوری در بهشت به او تزویج خواهد کرد، غریزه جنسی خود را کنترل می کند و خداوند نهصد درجه در بهشت به او عنایت کند.